Page 16 - น้ำท่วมซ้ำซาก 7 จังหวัดภาคเหนือ ปรับปรุงปี2557

7

2.4 ทรัพยากรดิน

สภาพโดยทั่วไปของภาคเหนือเป็นเทือกเขาสูงสลับกับที่ราบระหว่างหุบเขาหรือที่ราบบริเวณสองฝั่ง
แม่น้ าสายใหญ่ ลักษณะดินที่พบส่วนใหญ่จึงเป็นดินที่มีพัฒนาการไม่มากนัก ในดินยังคงมีธาตุอาหารที่
เป็นประโยชน์ต่อพืช อยู่ในระดับที่ไม่ต่ าจนเกินไป ดินในบริเวณที่ราบหรือค่อนข้างราบเป็นดินที่มีศักยภาพ

ทางการเกษตรอยู่ในระดับปานกลางถึงสูง แต่ข้อจ ากัดของพื้นที่ภาคเหนือที่ส าคัญคือเป็นพื้นที่ลาดชันเชิงซ้อน
มีพื้นที่ภูเขา และเทือกเขาต่างๆ ที่มีความลาดชันมากกว่าร้อยละ 35 ขึ้นไปครอบคลุมเป็นบริเวณกว้าง ซึ่งพื้นที่
เหล่านี้จัดว่ามีความเสี่ยงต่อการชะล้างพังทลายสูง ไม่เหมาะสมส าหรับท าการเกษตร นอกจากนี้พื้นที่ที่มี
ความลาดชันค่อนข้างสูงยังท าให้เกิดดินประเภทต่างๆ เป็นจ านวนมาก โดยส่วนใหญ่ที่พบตามแถบภูเขา ที่สูง

จะเป็นดินที่ผุพังจากหินประเภทต่างๆ ส่วนในบริเวณหุบเขาหรือแอ่งแผ่นดินจะมีทรัพยากรดินที่สมบูรณ์กว่า
เพราะน้ าจะพาตะกอนไหลเข้ามาทับถมกันท าให้เนื้อดินมีความอุดมสมบูรณ์มากกว่าบริเวณอื่นๆ ความเหมาะสม
ของการใช้ทรัพยากรดินในพื้นที่ภาคเหนือที่เป็นภูเขาจะมีดินที่เหมาะแก่การเพาะปลูกเพียงร้อยละ 20 ของพื้นที่
เท่านั้น ส่วนใหญ่จะอยู่บริเวณที่ราบตามชายฝั่งแม่น้ าสายใหญ่ มีดินตะกอนน้ าพาที่ใช้เพาะปลูกได้ดี อย่างไร

ก็ตามลักษณะภูมิประเทศที่แตกต่างกันนี้อาจแบ่งกลุ่มของดิน ได้ดังนี้
2.4.1 ดินในบริเวณที่ราบลุ่มน้ าท่วมถึงพบตามบริเวณพื้นที่ราบเรียบตามฝั่งแม่น้ าสายใหญ่ ที่ไหลลงสู่
ที่ราบและไหลคดเคี้ยวไปมาท าให้เกิดล าน้ าแยกหลายสาย แล้วไหลไปรวมประสานกันใหม่มักทิ้งร่องรอยของ

ล าน้ าเก่าให้เห็น ที่ราบลุ่มน้ าท่วมถึงนี้ประกอบด้วยแอ่งหรือมาบล าน้ า และอาจมีสันหรือคันดินริมน้ า
เป็นแนวยาวตลอดฝั่งน้ า ซึ่งมีพื้นที่เป็นลูกคลื่นและอยู่สูงกว่าระดับน้ าในแม่น้ า ดินที่พบในบริเวณดังกล่าวคือ
กลุ่มดินตะกอนล าน้ าหรือดินตะกอนน้ าพา (Alluvial soils) เป็นดินตะกอนน้ าพามาสะสมไว้ในบริเวณที่ราบลุ่ม
น้ าท่วมถึงและยังมีอายุน้อย ชั้นของดินยังไม่ชัดเจนมีทั้งดินที่มีการระบายน้ าค่อนข้างดีซึ่งเกิดในบริเวณสันดิน
ริมน้ า เป็นดินร่วนปนทราย มีสีน้ าตาล ใช้ประโยชน์เป็นที่สร้างบ้านเรือนอยู่อาศัยและปลูกพืชสวนครัวได้

ส่วนดินที่มีการระบายน้ าไม่ดี มีน้ าแช่ขัง จะอยู่ตามมาบล้ าน้ า มีพื้นที่ราบเรียบและมีระดับต่ ากว่า พวกแรกเป็น
ดินตะกอนเนื้อละเอียดมากมีสีเทาซึ่งใช้ประโยชน์ในการท านาได้ดี
2.4.2 ดินในบริเวณลานตะพักน้ า ตะพักล าน้ าอาจมีระดับต่างๆ กันที่เรียกว่า ตะพักระดับต่ า

ตะพักระดับกลาง และตะพักระดับสูง ดินบนตะพักนี้เป็นดินตะกอนที่มีอายุมาก ส่วนใหญ่เป็นดินที่แบ่งชั้น
ชัดเจน เป็นดินร่วนค่อนข้างละเอียด มีสีน้ าตาลจนถึงน้ าตาลปนแดง ถ้าเป็นดินตะพักล าน้ าระดับต่ า มีการ
ระบายน้ าไม่ดีก็ใช้ท านาได้และอาจใช้ปลูกพืชไร่ในฤดูแล้งได้ ถ้ามีน้ าจากชลประทานเพียงพอ ส่วนดินตะพักน้ า
บริเวณสันริมน้ าเก่า มีความอุดมสมบูรณ์ถึงดีปานกลางเหมาะสมในการปลูกพืชสวนและพืชไร่ แต่ไม่ค่อยพบ

ในบริเวณกว้างขวางมากนัก ดินที่พบในตะพัก ล าน้ าสูงขึ้นไปจะอยู่ในพื้นที่ระดับแตกต่างกันตั้งแต่ลักษณะ
เป็นลูกคลื่นจนถึงที่แบบภูเขา แต่ยังเป็นดินที่มีการระบายน้ าได้ มีดินเกรย์พอดโซลิกสีเทา (Grey Pordzolic
soils) สูงขึ้นไปเป็นดินเรดเยลโล่พอดโซลิก (Red-yellow Podzolic soilz) และมักมีปฏิกิริยาเป็นกรด
ปานกลางจนถึงเป็นกรดจัด กลุ่มดินนี้เกิดจากวัตถุต้นก าเนิดเนื้อหยาบหรือเป็นดินปนทรายจนถึงเป็นทรายจัด

ดินในบริเวณนี้ส่วนมากปกคลุมด้วยป่าแดง แต่ป่าถูกโค่นถางเพื่อท าไร่มากขึ้น ท าให้เกิดปัญหาดินถูกชะล้าง
เสื่อมคุณภาพ ขาดน้ าในฤดูแล้ง มีการสูญเสียหน้าดินอย่างรวดเร็ว ไม่ควรปล่อยพื้นที่ให้ว่าง ขณะที่ยังไม่ถึง
ฤดูปลูกพืช การใช้ประโยชน์ต้องระมัดระวังควรมีการอนุรักษ์ดินให้มาก
2.4.3 ดินในบริเวณภูเขาและทิวเขาที่มีระดับแตกต่างกันมาก ส่วนใหญ่เป็นภูเขาที่มีความลาดชันสูง

เฉลี่ยความสูงจากระดับน้ าทะเลเกิน 500 เมตรขึ้นไปจนถึงยอดสูงสุดคือ ดอยอินทนนท์ ซึ่งสูงเกิน 2,500 เมตร
ดินในบริเวณนี้เป็นดินภูเขาที่เกิดจากการสึกกร่อนผุพังเหลือเป็น ดินบางๆ ตกค้างอยู่ บางแห่งก็มีสภาพเหมาะสม
พอที่จะมีพืชพรรณขึ้น โดยรากพืชสามารถชอนลึกลงไปข้างล่างได้ช่วยท าให้เกิดดินมากยิ่งขึ้น เพราะมีช่องว่าง