Page 9 - การประยุกต์ใช้ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์และสำรวจระยะไกล เพื่อปรับปรุงฐานข้อมูลการชะล้างพังทลายของดิน ในพื้นที่การเกษตรภาคใต้

บทที่ 1
บทนำ

1.1 หลักการและเหตุผล
การชะล้างพังทลายของดิน (Soil Erosion) คือ กระบวนการที่ดินถูกชะล้างกัดเซาะพังทลายด้วยพลังงาน

ที่เกิดจากน้ำ ลม หรือโดยเหตุอื่นใดให้เกิดการเสื่อมโทรม สูญเสียเนื้อดิน หรือความอุดมสมบูรณ์ของดิน
(กรมพัฒนาที่ดิน, 2551) ซึ่งสถานการณ์การชะล้างพังทลายของดินในประเทศไทยมีอัตราเพิ่มสูงขึ้น โดยเฉพาะ
ในพื้นที่สูงหรือภูเขา มักเกิดจากการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศและการใช้ที่ดินเพื่อกิจกรรมต่าง ๆ เช่น
การแผ้วถางป่า การทำถนน การทำเกษตรกรรม การเปลี่ยนแปลงการใช้ที่ดินหรือการใช้ประโยชน์ที่ดิน

โดยขาดการอนุรักษ์ดินและน้ำ เป็นต้น การชะล้างพังทลายของดินในพื้นที่เกษตรกรรมเป็นปัญหาที่เกิดขึ้น
อย่างต่อเนื่อง ทั้งจากสภาพตามธรรมชาติ และเกิดจากกิจกรรมของมนุษย์ที่เป็นปัจจัยเร่งให้เกิด
การชะล้างพังทลายของดิน เมื่อผิวหน้าดินไม่มีสิ่งปกคลุมทำให้ได้รับผลกระทบจากแสงแดด น้ำ และลม
โดยตรง การกัดเซาะและพัดพายิ่งจะเกิดได้เร็วขึ้น เกิดการสูญเสียดิน โครงสร้างดินเสื่อมโทรม ดินขาดความ

อุดมสมบูรณ์ และส่งผลต่อประสิทธิภาพการผลิตพืช
กรมพัฒนาที่ดินได้ดำเนินการประเมินการชะล้างพังทลายของดิน เพื่อใช้เป็นฐานข้อมูลในการวางแผน
การจัดระบบอนุรักษ์ดินและน้ำ และสนับสนุนงานด้านวางแผนการใช้ที่ดิน มีการจัดทำฐานข้อมูลในรูปแบบ
รายงานและแผนที่ ซึ่งเป็นข้อมูลที่เป็นมาตรฐานเป็นที่ยอมรับ โดยการประยุกต์ใช้ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์

และข้อมูลสำรวจระยะไกลมาวิเคราะห์ข้อมูลพื้นที่เสี่ยงต่อการชะล้างพังทลายของดินในพื้นที่ทำการเกษตร
คำนวณปริมาณการสูญเสียดินจากสมการการสูญเสียดินสากล (Universal Soil Loss Equation : USLE) ของ
Wischmier and Smith (1978) ปัจจุบันฐานข้อมูลที่ใช้ในการประเมินการชะล้างพังทลายของดินได้มีการ

ปรับปรุงให้มีความละเอียดและเป็นปัจจุบันมากขึ้น ประกอบกับการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศที่ส่งผลกระทบต่อ
ปริมาณน้ำฝนและค่าปัจจัยการกัดกร่อนของฝน ซึ่งส่งผลกระทบต่อการชะล้างพังทลายของดินทำให้มีแนวโน้ม
เปลี่ยนแปลงไปจากอดีต และการใช้ที่ดินที่มีการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอด จึงมีความจำเป็นที่จะต้องปรับปรุง
แผนที่การชะล้างพังทลายของดินให้เป็นปัจจุบัน เพื่อใช้ในการวางแผนอนุรักษ์ดินและน้ำในพื้นที่เกษตรต่อไป

1.2 วัตถุประสงค์

1.2.1 เพื่อประยุกต์ใช้ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์และข้อมูลสำรวจระยะไกลในการปรับปรุงข้อมูล
การชะล้างพังทลายของดิน
1.2.2 เพื่อเป็นฐานข้อมูลในการวางแผนอนุรักษ์ดินและน้ำในพื้นที่เกษตรกรรมที่มีการสูญเสียหน้าดิน

1.3 ระยะเวลาและสถานที่ดำเนินงาน
ดำเนินการศึกษาวิเคราะห์เพื่อประเมินพื้นที่เกิดการชะล้างพังทลายของดินในพื้นที่ทำการเกษตรนอกเขต

ป่าไม้ตามกฎหมาย ในเขตภาคใต้ เนื้อที่ 44,196,993 ไร่ ครอบคลุม 14 จังหวัด ได้แก่ จังหวัดชุมพร
จังหวัดสุราษฎร์ธานี จังหวัดนครศรีธรรมราช จังหวัดพัทลุง จังหวัดสงขลา จังหวัดปัตตานี จังหวัดยะลา
จังหวัดนราธิวาส จังหวัดระนอง จังหวัดพังงา จังหวัดภูเก็ต จังหวัดกระบี่ จังหวัดตรัง และจังหวัดสตูล โดย
ประยุกต์ใช้ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ในการจัดการข้อมูล วิเคราะห์ข้อมูล ประมวลผลข้อมูลพื้นที่เสี่ยงต่อการ

ชะล้างพังทลายของดินในพื้นที่การเกษตร โดยใช้วิธีการศึกษาและคำนวณปริมาณการสูญเสียดินจากสมการ
การสูญเสียดินสากล โดยระยะเวลาในการดำเนินการ 1 ปี เริ่มต้นเดือนตุลาคม พ.ศ. 2565 สิ้นสุดเดือน
กันยายน พ.ศ. 2566